اقدامات تازه حفاظتی و مرمتی در شهر جهانی و تاریخ بیشاپور

اقدامات تازه حفاظتی و مرمتی در شهر جهانی و تاریخ بیشاپور

پس از برگزاری نشست تخصصی بیشاپور در پرتو اقدامات تازه حفاظتی و مرمتی و فعالیت های باستان شناسی در روز دوشنبه موخ 7 بهمن ماه 1403، رسانه کازرون آوا مصاحبه ای اختصاصی با جناب آقای دکتر افشین ابراهیمی معاون محترم میراث فرهنگی استان فارس و مدیریت منظر باستانی ساسانی فارس انجام داده است که در خصوص اقدامات جدید حفاظتی مرمتی در شهر تاریخی بیشاپور و شروع کاوش های جدید در این مجموعه بوده است

ضمن سلام و عرض ادب خدمت جناب آقای دکتر افشین ابراهیمی معاون محترم میراث فرهنگی استان فارس و مدیریت منظر باستانی ساسانی فارس و تشکر بابت قبول مجدد دعوت رسانه کازرون آوا

در تاریخ 7 بهمن 1403 نشست تخصصی با عنوان بیشاپور در پرتو اقدامات تازه حفاظتی و مرمتی و فعالیت های باستان شناسی از طرف اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان فارس و پایگاه میراث جهانی منظر باستان شناسی ساسانی با همکاری فرمانداری شهرستان کازرن و دانشگاه آزاد واحد کازرون برگزار شد .

در این نشست تخصصی میهمانان و سخنرانانی برجسته از قبیل استاد ناصر نوروز زاده چگینی پیشکسوت و باستان شناس و دارنده هفتمین مدال باستان شناسی دکتر عزت الله نگهبان و جناب آقای دکتر رضا نوروزی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و سرپرست تیم کاوش و حفاری های جدید در شهر تاریخی بیشاپور و سر کار خانم دکتر بزرگمهر پیشکسوت و باستان شناس ، استاد کاظم دهقانیان فرد ادیب فرهیخته ، استاد دانشگاه و از شاعران به نام دیار کازرون و استان فارس ، استاد محمد هاشم دهقان عکاس و نقاش پیشکسوت کازرونی ، سرکار خانم دکتر درویشی مدیر گروه باستان شناسی و جناب آقای دکتر پیربنیه معاونت محترم پژوهشی دانشگاه آزاد واحد کازرون حضور داشتند .

در این گفتگو ما قصد داریم در دو حوزه از محضر  و فرمایشات جناب آقای دکتر افشین ابراهیمی بهره مند شویم:

حوزه اول  : در خصوص اقدامات جدید مرمتی و حفاظتی ، برنامه های پیش بینی شده و در حال اجرا در پایگاه میراث جهانی بیشاپور

حوزه دوم : در خصوص نشست تخصصی برگزار شده ، اهداف این نشست ، سخنرانان و میهمانان و همچنین تفاهم نامه امضا شده بین اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان فارس و دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون

 

اقدامات جدید حفاظتی و مرمتی و استقرار گروه مرمت سنگ در مجموعه بیشاپور

اعتباری از طرف اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی جهت مرمت و حفاظت از هشت  مورد از نقوش برجسته استان فارس تخصیص داده شد که دو نقش از نقوش برجسته تنگ چوگان نیز جزیی از طرح مرمت و حفاظت در نظر گرفته شده بودند .

یکی از این نقوش ، نقش برجسته پیروزی بهرام دوم بر اعراب است که در سال 1390 توسط فردی تخریب شده بود  که در همان سال توسط تیم مرمت تخت جمشید این اثر مرمت شد . در طول این مدت 13 سال بر اثرعوامل محیطی چند سال گذشته مانند بارندگی های شدید در شهر بیشاپور ، در ماه های گذشته بخشی از این اثر مجددا جدا شد که بدلیل بارندگی و شرایط جوی امکان ترمیم آن در آن زمان میسر نبود و برای حفاظت و جلوگیری از آسیب بیشتر ، بخش جدا شده اثر در دفتر پایگاه میراث جهانی بیشاپور نگهداری شد .

طی ده روز گذشته با هماهنگی و برنامه ریزی صورت گرفته در مرمت نقش برجسته پیروزی بهرام دوم بر اعراب ، یک تیم دو نفره شرکت داشتند. یک کارشناس از معاونت میراث فرهنگی استان و یک کارشناس از تخت جمشید. تیم اعزامی پس از بررسی تخصصی  و میدانی و همچنین مطالعه سوابق مرمت های انجام شده ، مرمت بخش آسیب دیده این نقش برجسته را آغاز کردند. در حین مرمت مشاهده شد که وضعیت بخشی از مرمت های گذشته نیز مناسب نیست و نیاز به مرمت مجدد دارد و آن بخش ها نیز توسط تیم مرمت باز شده، مجددا مرمت و نصب گردید. این عملیات مرمت و حفاظت 5 روز به طور انجامید که در روز دوشنبه همزمان با نشست تخصصی بیشاپور  و بازدید از مجموعه تاریخی بیشاپور توسط میهمانان نشست ، عملیات مرمت نیز پایان پذیرفت که خوشبختانه مرمت انجام شده مورد رضایت قرار گرفت.

مرمت نقش برجسته پیروزی بهرام دوم بر اعراب بدلیل شرایط خاص در اولویت کاری قرار گرفته بود ولی در ادامه طبق برنامه ریزی انجام شده و اعتبار تامین شده در راستای مرمت و حفاظت از نقوش برجسته استان فارس ، کار مرمت و حفاظت از دو نقوش برجسته تنگ چوگان و شهر تاریخی بیشاپور با حضور تیم مرمت مجرب ، طی ماه های آینده  انجام خواهد شد.

 

تهدید های موجود برای نقوش برجسته  و آثار تاریخی در شهر بیشاپور 

آثاری که در محدوده پایگاه قرار دارند در شرایط حفاظتی بهتری هستند و این طبیعی است. تلاش داریم سایر نقوش برجسته پیرامون پایگاه را نیز مورد پایش ادواری و اقدامات حفاظتی قرار دهیم. باید گفته شود بطور کلی آسیبهای قابل مشاهده در آثار تاریخی بیشاپور ، از دسته عوامل محیطی هستند و عوامل انسانی نقش پر رنگی ندارند.

 

مطالعه بدنه صخره ای نقوش برجسته تنگ چوگان با استفاده از فناوری GPR

یشتر در مورد آثار نقش رستم فارس ، همکاری علمی مشترکی بین پایگاه تخت جمشید و دانشگاه شیراز انجام گرفته ( استفاده از فناوری GPR برای مطالعه هندسه شکستگی در بدنه های صخره ای ) و مقرر است چنین مطالعه ای برای نقوش صخره ای تنگ چوگان هم انجام شود.

منطقا ابتدا باید منشا آسیب مطالعه و مشخص شود و سپس اقدامات حفاظتی اساسی بر روی نقوش صخره ای موجود انجام گیرد . البته تا آن زمان میتوان اقدامات جزیی حفاظتی و مرمتی اضطراری را انجام داد. مثل همین اقداماتی که در مورد دو نقش برجسته انجام گرفته و یا در حال انجام است.

 

پیش بینی های حفاظتی در پایگاه جهانی بیشاپور

پایگاه جهانی بیشاپور  و آثار تاریخی آن توسط تیم نگهبانی  و سیستم های امنیتی مانند دوربین های مدار بسته حفاظت می شود و خطری ناشی از آسیب های انسانی یا تخریب آثار توسط عوامل انسانی وجود ندارد . موضوع مطرح شده در حوزه حفاظت از آثار باستانی در شهر تاریخی بیشاپور بیشتر مربوط به عوامل محیطی است .

نصب تابلو های راهنما برای هر کدام از نقوش برجسته و آثار تاریخی نیز ضروری  است که اطلاعات کافی در خصوص آن آثار را در اختیار گردشگران و بازدید کنندگان قرار دهد. برنامه ریزی های لازم جهت نصب تابلو های راهنما برای آثار تاریخی و نقوش برجسته انجام شده است و امیدواریم بتوانیم قبل از پایان سال یا در سه ماهه اول سال آینده این اقدامات را انجام دهیم .

نورپردازی در محوطه آثار تاریخی و نقوش برجسته در شهر تاریخی بیشاپور در حفاظت و امنیت مجموعه  و آثار آن بسیار حائز اهمیت است و ما تلاش می کنیم بخشی از محوطه که فاقد سیستم روشنایی مناسب هست ، از این امکان بهره مند گردد.

طرح های پیشنهادی زیادی در خصوص حفاظت از آثار باستانی  و نقوش برجسته از عوامل محیطی مانند بارندگی ها وجود دارد مانند نصب موقت چتر هایی در زمان بارندگی جهت جلوگیری از ورود آب به روی نقوش برجسته که نیازمند ارائه  و تصویب در کمیته فنی و امور پایگاه ها است که در چند روز آینده این کار انجام خواهد شد.

 

پایش و نظارت پایگاه میراث جهانی بیشاپوربا پهباد

یکی از طرح هایی که امیدواریم در شهر بیشاپور بتوانیم آن را عملیاتی کنیم ، پایش و نظارت با پهباد است . ما در پاسارگاد پایش های پهبادی رو داشتیم و امیدواریم برای بیشاپور این امر محقق شود . با اجرایی شدن این طرح امکان رصد و نظارت شبانه روزی و جبران کمبود نیروی انسانی را خواهیم داشت و با استفاده از این تکنولوژی عملیات نظارت و پایش بصورت مدرن ، دقیق و کم ریسک انجام خواهد شد و احتمال درگیری بین نگهبانان مجموعه  و حفاران غیر مجاز و قاچاقچیان آثار باستانی  و صدمات ناشی از آن بسیار کمتر خواهد شد.

 

شروع دوباره کاوش در پایگاه میراث جهانی بیشاپور 

اخیرا مجوز کاوش به سرپرستی مشترک جناب دکتر امیری و جناب دکتر نوروزی در مرحله صدور است و قبل از پایان سال ، امیدواریم عملیات کاوش آغاز شود . طی برنامه ریزی صورت گرفته عملیات کاوش و حفاری بر روی بنایی منصوب به کاخ والرین توسط تیمی مجرب طی چندین فصل انجام خواهد شد که اگر این اتفاق شکل بگیرد موج دوم حفاری و کاوش در شهر تاریخی بیشاپور را پس از دکتر سرفراز خواهیم داشت  و به سئوالات  و ابهامات بسیاری در خصوص این اثر پاسخ داده خواهد شد.

در این خصوص طرحی آماده و به پژوهشگاه میراث فرهنگی ارسال شده است که در صورت تایید و صدور مجوز  و تامین اعتبار این عملیات آغاز خواهد شد و با کشف آثار تاریخی جدید و یافته های علمی در مجموعه تاریخی بیشاپور ، شاهد رونق گردشگری خواهیم بود .

این اتفاق در آثار تاریخی دیگری در منظر ساسانی فارس مانند شهر گور در فیروزآباد نیز رخ داده است و در بازدید وزیر محترم میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی در ماه های گذشته کاوش  و حفاری در شهر تاریخی گور یکی مصوبات ایشان بوده است.

 

برنامه انجام شده ، در حال انجام و پیش بینی شده برای آینده در شهر تاریخی بیشاپور

در پایگاه میراث جهانی بیشاپور 18 برنامه در نظر گرفته شده است که تاکنون 4 برنامه اجرایی شده و پایان یافته است و 6 برنامه در حال اجرا و 8 برنامه برای آینده  و در آستانه عقد قرارداد پیش بینی شده است

 

اقدامات انجام شده در مجموعه بیشاپور:

1. اجرای عملیات سنگ فرش محوطه ورودی نقش برجسته تنگ چوگان
2. احداث مسیر گردشگری جهت گردشگران و بازدیدکنندگان ارگ حکومتی
3. ساماندهی فضای اداری و خدماتی مجموعه بیشاپور شامل ترمیم و بازسازی
4. تامین تجهیزات کارگاهی ، اقلام اداری و تامین تجهیزات اطفا حریق (جهت جلوگیری از آتش سوزی گیاهان خشک در فصول گرم)

 

اقدامات در حال انجام در مجموعه بیشاپور:

1. حفاظت و مرمت سنگ نگاره های تنگ چوگان 
2. حفاظت و مرمت لایه های تزئینی رنگ  باقیمانده در ارگ حکومتی
3. تامین و ساخت ویترین های مورد نیاز موزه پایگاه جهانی بیشاپور
4. ساماندهی سنگ های آواری و غیر آواری به شکل باغچه سنگ
5. بهسازی فضای خدمات و گردشگری مجموعه  که از نوروز امسال بهره برداری خواهد شد
6. مستند نگاری به روش فتوگرامتری با پهباد

 

طرح های پیش بینی شده برای  آینده :

1. اجرای پوشش های حفاظتی برای آثار در معرض خطر مانند  گچ بری ها و لایه های رنگ
2. تکمیل سنگ فرش مسیر تنگ چوگان منتهی به نگهبانی مجموعه بیشاپور
3. تکمیل مسیر گردشگری در مسیر های منتهی به بنا های مجموعه  بیشاپور
4. تکمیل مسیر گردشگری چوبی از موزه پایگاه بیشاپور تا معبد آناهیتا
5. نورپردازی و تامین مبلمان شامل (نیمکت سایه بان،سطل زباله)برای گردشگران و بازدید کنندگان مجموعه
6. عملیات کاوش و حفاری و پژوهش های باستان شناسی بنای منصوب به کاخ والرین
7. فنس کشی قلعه دختر
8. راه اندازی قطار گردشگری برای دسترسی راحت تر گردشگران به همه آثار موجود در مجموعه بیشاپور مانند (چهار طاقی ، حمام ، مسجد و . .. )

 

نشست تخصصی بیشاپور در پرتو اقدامات تازه حفاظتی و مرمتی و فعالیت های باستان شناسی

این نشست دومین نشست تخصصی بود که از طرف اداره کل میراث فرهنگی استان فارس با موضوع اقدامات تازه حفاظتی و مرمتی و فعالیت های باستان شناسی در پایگاه میراث جهانی بیشاپور در دانشگاه کازرون برگزار شد. نشست اول که اداره کل میراث فرهنگی برگزار نمود ، در مورد اقدامات حفاظتی و مرمتی در نقش برجسته کورانگون بود که سرکار خانم دکتر دانشپورپرور از باستان شناسان پیشکسوت هم حضور داشتند.

هدف اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان فارس از برگزاری این نشست های تخصصی با حضور پیشکسوتان ، اصحاب رسانه ، فعالان و علاقه مندان و صاحب نظران در این حوزه ارائه اخبار و اقدامات انجام شده تاکنون و همچنین برنامه های پیش بینی شده در آینده است و همچنین استفاده از نظرات ، پیشنهادات و توصیه های این عزیزان است.

نشست تخصصی اول در سنگ‌ نگاره کورانگون استان فارس  با هدف مرمت و حفاظت از آن اثر برگزار شده بود. در این نشست تخصصی چهره های ماندگاری همچون دکتر چگینی  و دکتر بزرگمهر حضور داشتند که ما از توصیه ها  و سخنان ایشان بهره مند شدیم .

در این نشست اینجانب به عنوان مدیر منظر باستان شناسی ساسانی فارس  گزارشی از عملکرد یکساله پایگاه میراث جهانی بیشاپور ارائه نمودم و تفاهم نامه همکاری پژوهشی-آموزشی بین پایگاه منظر باستان شناسی ساسانی فارس و دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون امضاء شد که امیدواریم بزودی شاهد دستاورد های خوبی برای دانشگاه آزاد واحد کازرون و پایگاه میراث جهانی بیشاپور باشیم.

در ادامه نشست جناب آقای دکتر نوروزی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی در خصوص برنامه های آینده  و طرح کاوش جدید در شهر تاریخی بیشاپور صحبت کردند . امیدواریم با تصویب این طرح بعد از مرحوم دکتر سرفراز شاهد موج دوم کاوش و حفاری در مجموعه بیشاپور با حضورایشان به عنوان سرپرست تیم کاوش بنای والرین باشیم .

همچنین جناب آقای دهقانیان فرد از چهره های علمی فرهنگی شهرستان کازرون و همچنین خانم دکتر درویشی مدیر گروه باستان شناسی و دکتر پیر بنیه معاون پژوهشی دانشگاه آزاد واحد کازرون در مورد پایگاه میراث جهانی بیشاپور صحبت های بسیارخوبی داشتند

 

بازدید از مجموعه تاریخی بیشاپور در حاشیه نشست

در پایان نشست هم بازدیدی از محوطه شهر تاریخی بیشاپور ، نقوش برجسته تنگ چوگان، کارگاه های فعال حفاظتی و مرمتی توسط میهمانان بعمل آمد که به نظر من این بازدید و توضیحات ارائه شده در خصوص اقدامات مرمتی و ساماندهی و حفاظتی و برنامه های آتی بسیار خوب و مفید بود. همچنین از محل کاوش و حفاری جدید منصوب به کاخ والرین نیز بازدید شد.